Hayatın her alanında kullanılan plastikler insan ve çevre sağlığı için büyük tehdit oluşturuyor. Pasifik Okyanusu’nda birikmesiyle meydana gelen “Büyük Pasifik Çöp Yığını” bunun en büyük örneklerinden birisi. İsviçre’nin Cenevre şehrinde yarın (5 Ağustos) Küresel Plastik Anlaşması için yeni bir zirve başlıyor. Uzmanlar bunun “son şans” olduğunu vurguluyor. Dünyanın en etkili akademik tıp dergilerinden olan Lancet’te yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, plastik üretimi 1950’den bu yana 200 kattan fazla arttı. 2024 yılında Güney Kore’nin Busan şehrinde yapılan görüşmelerde bir sonuç çıkmamıştı. 95 ülkeden bakan ve temsilcilerin katıldığı toplantıda “Güzel Uyandırma Çağrısı” olarak bir deklarasyon imzalamıştı. Cenevre’deki toplantıda ise uygulanabilir bir eylem planı üzerinde anlaşma arayacak. PASİFİK’TEKİ ÇÖP ADASI EN BÜYÜK ÖRNEK Pasifik Okyanusu’nda plastik atıkların birikmesiyle meydana gelen “Büyük Pasifik Çöp Yığını” (GPGP), mikroplastiklerin besin zincirine karışması sonucu insan sağlığı için ciddi tehlike oluşturuyor. Bu çöp yığını hem devasa alana yayıldığı hem de sudaki atıkların bir kısmı okyanusun derinliklerine doğru battığı için GPGP’nin net boyutu hesaplanamamakla birlikte yüzey alanının yaklaşık 1,6 milyon kilometrekare olduğu tahmin ediliyor. Bu, Türkiye’nin yüz ölçümünün neredeyse 2 katına tekabül ediyor. Uluslararası çevre kuruluşu Ocean Cleanup’tan araştırmacıların GPGP’nin boyutunu anlamak için 2015 ve 2016’da yaptığı çalışmalarda, yığın bünyesinde 1,8 trilyondan fazla plastik atığın bulunduğu tespit edildi. Çalışmalarda, sanılanın aksine suda yüzen homojen bir çöp adası değil de çok sayıda bağımsız makro ve mikroplastikten oluşan bir yığın olan GPGP’deki atık parçalarının toplam ağırlığının yaklaşık 100 bin ton olduğu belirlendi. 1,5 TRİLYON DOLARLIK SAĞLIK HARCAMASINA YOL AÇIYOR Lancet’te yayınlanan araştırmaya göre, plastikler insan ve çevre sağlığı için ciddi tehdit oluşturuyor. Bebeklikten yaşlılığa kadar yıllık 1,5 trilyon dolarlık sağlık harcamalarına yol açıyor. Plastik genellikle ucuz bir malzeme olarak görülse de bilim insanları, sağlık zararları da hesaba katıldığında pahalı olduğunu savunuyor. 38 ülkede sadece üç plastik kimyasalın (PBDE, BPA ve DEHP) neden olduğu sağlık zararının yıllık 1,5 trilyon dolar olduğu tahmin ediliyor. 1950’den bu yana dünyada plastik üretiminin yaklaşık 200 kat arttığını ortaya koyan araştırma, kirliliğin ana aktörü olarak fast food sektörünün oluşturduğunu söylüyor. EVEREST’TEN MARİANA’YA: 8 MİLYAR TON Plastik kirliliği dünyanın her noktasında görülüyor. Plastik kirliliğine dünyanın en yüksek zirvesi olan Everest’te rastlamak mümkünken aynı zamanda dünyanın en derin noktası olan Mariana Çukuru’nda da görülüyor. Dünyayı kaplayan plastik kirliliğinin 8 milyar ton olduğu araştırmada yer alan dikkat çekici bir başka nokta. ÜRETİMDEN GERİ DÖNÜŞÜME KADAR KİRLETİYOR Lancet araştırmasında göre üretimden geri dönüşüme kadar plastik kirliliği her alana yayılıyor. Hava kirliliğine, toksik kimyasallara, mikroplastiklerin insan vücuduna sızmasına kadar pek çok kirlilik türü görülürken, beslenme ve üreme gibi temel gereksinimlerde olumsuzluklara yol açıyor. PLASTİKTEN VAZGEÇİLEBİLİR Mİ, GERİ DÖNÜŞÜM MÜ ARTIRILMALI? Cenevre’de yarın başlayacak toplantının ana gündemlerinden birisini ise, plastik üretiminin sınırlandırılması veya geri dönüşümün artırılması olması bekleniyor. Plastik üreticileri geri dönüşümün artırılması gerektiğini savunurken, uzmanlar ise geri dönüşümün yetersiz kalacağını ifade ediyor. GÖZLER ŞİMDİ CENEVRE’DE Dünya genelinden 3.500’den fazla delege ve gözlemci, deniz ortamı da dahil olmak üzere plastik kirliliği konusunda uluslararası hukuken bağlayıcı bir belge (INC-5.2) geliştirmek üzere Hükümetlerarası Müzakere Komitesi’nin beşinci oturumuna katılacak. Görüşmelerin 14 Ağustos’ta tamamlanması bekleniyor. INC-5.2 olarak adlandırılan toplantılarda plastik kapaklar, plastiklerde kullanılan kimyasallar, plastik finansmanı gibi başlıca konuların masaya yatırılması beklenirken, anlaşmazlık yaşanan maddeler de görüşülecek. INC-5.2’de, müzakerecilerin, birincil plastik üretim kapakları, plastik ürünlerdeki endişe verici kimyasallar ve anlaşmanın uygulanmasının finansmanı ile ilgili başlıca anlaşmazlık noktalarını içeren plastik anlaşmasının metni üzerinde anlaşmaya varmaları gerekecektir. Fotoğraf: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye Temsilciliği tarafından “Sudaki Yaşam Savunucusu” ilan edilen Dünya Serbest Dalış Rekortmeni Şahika Ercümen, 30 Haziran 2020’de İstanbul Boğazı’nda gerçekleştirdiği dalışla, plastik atık kirliliğine dikkati çekti. – AA
News
